Tekst: Valerie Fris
Dat bij het toewijzen van percelen op het Sabakuproject druk werd gehandeld in stichtingen is wettelijk niet verkeerd. “Wij zijn als notaris verplicht om diensten te verlenen aan de burger”, zegt notaris Dewnarain Kalisingh, voorzitter van de Surinaamse Notariële Beroepsorganisatie. Eén notarisklerk was bestuurder en of oprichter van maar liefst zestien stichtingen die percelen hebben gekregen op het Sabakuproject. Hij vroeg zelf ook grond aan, om snel te kunnen handelen voor de nieuwe eigenaren, die daardoor buiten beeld konden blijven. Dat blijkt uit onderzoek van De Ware Tijd, mede voor Radio 10. Vanwege de stichtingen die ‘op voorraad’ te verkrijgen waren, werd het makkelijker om snel percelen toegewezen te krijgen en die eventueel onderhands verder te verkopen. “Dat kun je absurd noemen maar het is niet tegen de wet”, zegt Kalisingh. “Ongeveer een jaar geleden waren er stichtingen ‘op voorraad’. Deze werden geopend door een medewerker van een notariskantoor die dan de bestuurder was van de stichting”, legt Kalisingh uit. In zijn kantoor aan de Fred Derbystraat doet hij een ‘boekje open’ rond het gebruiken van stichtingen in Suriname.
Werkwijze
Als een cliënt dringend een stichting nodig had, meestal voor de aanvraag van onroerend goed, dan werd een bestaande stichting van de planken gehaald, afgestoft en kon dan meteen ‘dienst’ doen. Uit onderzoek van de Ware Tijd, waarvoor informatie werd opgevraagd middels uittreksels uit en kopie statuten van stichtingen bij het Openbaar Stichtingenregister blijkt, dat deze werkwijze ook is gebruikt bij de uitgifte van een aantal percelen op het Sabakuproject. Na goedkeuring van de aanvraag kon de overdracht van de stichting meteen plaatsvinden. Dat wordt ook bevestigd door de notaris. ‘’We hadden soms tien tot vijftien stichtingen op de planken. De kantoormedewerkers waren dus allemaal
bestuurders”, legt notaris Kalisingh (foto) uit. Dat één notarisklerk zestien percelen heeft aangevraagd en verkregen is volgens hem ‘absurd’ maar wettelijk niet verkeerd. “Het is niet tegen de wet want iedereen mag percelen aanvragen. Je mag bij wijze van spreken ook het Onafhankelijkheidsplein aanvragen maar dat maakt jou niet strafbaar. Of je het krijgt is natuurlijk een ander verhaal. De overheid zou zelf moeten inzien dat zestien aanvragen door één persoon niet door de beugel kan”, vertelt de notaris. Hij zegt dat de notarissen in Suriname geen blaam treft omdat zij ‘openbare ambtenaren’ zijn. Hij vervolgt: “Wij zijn als notaris verplicht om diensten te verlenen aan de burger. Indien je me vraagt om iets strafbaars te doen dan zal ik daar niet aan meewerken maar als je me vraagt om zestien percelen over te schrijven op jouw naam dan handelt de notaris wettelijk niet verkeerd. Je kunt natuurlijk in jezelf wel denken dat dit absurd is, maar je doet gewoon je werk.” Het is volgens Kalisingh nu zeker al ruim een jaar dat er geen stichtingen meer zijn ‘op voorraad’ omdat de Kamer van Koophandel en Fabrieken, waar het Stichtingenregister is ondergebracht, de procedure voor oprichting van een stichting heeft versneld.
Vermogensbeheer
Uit het onderzoek blijkt ook dat van alle opgevraagde documenten het doel van de betrokken stichtingen steeds ‘beheer en administreren van onroerend goed’ betreft. “Ik heb er geen onderzoek naar gedaan maar zo uit de praktijk gehaald kan ik zeggen, dat het bitter weinig stichtingen zijn met een ander doel dan beheer en administratie van onroerende goederen. Volgens mij zijn 99 procent van die stichtingen vermogensbeheer stichtingen”, onthult Kalisingh. In de praktijk blijkt dat er bitter weinig stichtingen zijn met ideële doelstellingen of een belangeloos doel dienen. Stichtingen in de culturele, religieuze of sociale sfeer, vallen in het niet bij de vermogensbeheer stichtingen. Vooral grondhuurpercelen worden op deze wijze aangevraagd en zeker als dit gebeurt op naam van buitenlanders onder wie Nederlanders en Nederlandse Surinamers.
Bij grondhuurpercelen op naam die later overgedragen moeten worden, moet steeds om toestemming gevraagd worden van de overheid. “Is het grondhuurperceel op naam van een stichting dan hoef je alleen het bestuur over te dragen. De stichting blijft gewoon eigenaar. Het is makkelijk verhandelbaar en dat is een van de belangrijke redenen dat grondhuurpercelen op naam van een stichting worden geplaatst”, zegt de notaris.
Voor degenen die geen ingezetene zijn en dus niet de Surinaamse nationaliteit hebben is het ‘handig’ om een grondhuurperceel op naam van een stichting te kopen zodat zij toch in aanmerking kunnen komen. De Grondwet zegt namelijk dat grondhuurpercelen uitsluitend aan Surinamers mogen worden verstrekt. Maar er blijkt nog een reden te zijn: “Als buitenlanders in Suriname onroerend goed bezitten, maar dit nooit bij de Belastingdienst in hun land hebben opgegeven, dan is het moeilijker te traceren.”
Het Sabakuproject
Misbruik en tjuku
Met deze wijze van gebruik van stichtingen constateert ook notaris Kalisingh een bepaalde mate van ‘misbruik’. “Het speelt al een hele tijd dat de stichtingen aangepakt moeten worden. Dit wordt bemoeilijkt vanwege de omvang en de voordelen die men in stand wil houden.” Eigenaren van percelen op naam van een stichting betalen geen overdrachtsbelasting. Hierdoor loopt de staat miljoenen SRD’s aan inkomsten mis. Ook andere vormen zoals vermogensbelasting worden niet geïnd. Kalisingh beaamt dit: “Het vermogen dat je hebt op naam van de stichting wordt vrijwel nooit opgebracht.” Hij wijst eveneens op het risico van witwassen door de manier waarop stichtingen worden ‘misbruikt’. De notaris stelt dat “bij elke bestuurswisseling van een stichting de Belastingdienst een aanslag zou moeten opleggen, want dan is er een vermogens verschuiving.” Daarvoor zou de wet aangepast moeten worden, dus is De Nationale Assemblee aan zet.
Dat mensen voor geld, het liefst in valuta onder de tafel, binnen een week of twee aan de beschikking komen is volgens velen publiek geheim. Personen die via een stichting grond hebben gekregen op het Sabakuproject waren ‘angstig’ om met de journalist te spreken en willen niet vertellen hoe zij in aanmerking zijn gekomen voor grond daar. Dit versterkt het beeld van mogelijke corruptie aangezien volgens VHP-parlementariër Kishan Ramsukul de percelen van Sabaku binnen een maand zijn verstrekt. ‘’Ik heb persoonlijk niet meegemaakt dat er ‘tjuku’ is genomen om een aanvraag te bespoedigen. Ik heb daar ook geen informatie over en wil daar ver van blijven”, reageert Kalisingh op de vraag of hij weet dat er geld ‘onder de tafel’ wordt aangeboden voor het verkrijgen van een beschikking. Er is hem wel iets anders opgevallen: “Van sommige mensen duurt de behandeling van hun aanvraag slechts een paar dagen of weken en van anderen jaar in jaar uit. Ik heb zelfs aanvragen van eenentwintig jaar”, zegt de notaris verongelijkt. Hij is van mening dat een goed bestuurder binnen een bepaalde termijn de aanvragen zou moeten afhandelen. De notarisklerk met zestien percelen zou bij het ministerie van Grondbeleid en Bosbeheer (GBB) moeten zijn opgevallen omdat alle percelen van deze persoon in november 2021 zijn verkregen. “De overheid, in deze het ministerie van GBB zou zelf moeten zeggen dat zestien aanvragen door één persoon niet door de beugel kan” is de mening van Kalisingh. Hij heeft ook ervaren dat bij verlenging van grondhuurrecht de indieners dit wel op tijd hebben aangevraagd maar dat hun aanvraag niet in behandeling is genomen en dat de grond aan iemand anders is verstrekt. “Zo een geval zou naar de groene tafel (rechter, red.) verwezen moeten worden. Maar daarmee zadel je de rechterlijke macht op met heel veel onnodige zaken.”
Verkavelingsvergunning
Wie rondkijkt op het project zelf ziet op verschillende plekken bordjes staan met telefoonnummers van mensen die een perceel op het Sabakuproject verkopen, terwijl dit eigenlijk niet mag. “Voor het project is er geen verkavelingsvergunning”, zegt minister Riad Nurmohamed van Openbare Werken. Wegen en andere nutsvoorzieningen zijn wel aangelegd en daarom verstrekt het ministerie wel bouwvergunningen. “Eigenlijk zouden we dat volgens de wet niet mogen, maar omdat er al mensen daar bouwen willen wij niet belemmerend werken. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om te voorzien in een verkavelingsvergunning”, stelt de bdewindsman. Hij verwijst nadrukkelijk naar ‘de vorige regering’ die voor de vergunning had moeten zorgen. En precies daar wringt de schoen.
Notaris Kalisingh legt namelijk uit dat bij een onderhandse verkoop er geen overdracht kan plaatsvinden, simpelweg omdat er geen verkavelingsvergunning is. “Zonder die vergunning kun je een perceel niet overdragen. Daar zijn er regels voor. Personen die nu een perceel verkopen op het Sabakuproject zullen dus hun perceel niet kunnen overdragen aan de nieuwe eigenaar. Toch worden deze percelen dagelijks ten verkoop aangeboden, ook via sociale media. Dit probleem doet zich volgens Kalisingh ook voor bij andere projecten waarbij verkavelaars niet zorgen voor een verkavelingsvergunning en de kopers bijvoorbeeld aflossingen doen. Een ander heikel punt is dat in sommige gevallen achteraf blijkt dat de percelen een andere bestemming hebben zoals landbouw of tuinbouw in plaats van voor bebouwing en bewoning. De verkavelaar moet eerst een bestemmingswijziging regelen alvorens een koper bijvoorbeeld een hypotheek kan aanvragen bij een financiële instelling.
Ook de recente opschorting door president Chandrikapersad Santokhi, dat er geen beheersdaden mogen worden gepleegd op de percelen, maakt het onduidelijk of een transactie van koop/verkoop wel rechtsgeldig is. Tegenover de Ware Tijd verklaarde hij twee weken geleden, dat er op dit moment geen opschorting meer geldt. Dat staat haaks op wat directeur van GBB, Meredith Vitolie aan de krant vertelt. Volgens haar geldt de opschorting nog en mogen er dus geen rechtshandelingen worden gepleegd. Daarmee is de verwarring compleet want notarissen mogen bij een opschorting ook niet meewerken aan koop/verkoop. Als oplossing stelt notaris Kalisingh voor dat een aantekening over de opschorting wordt vermeld in de openbare registers of het kadaster van het Management Instituut voor Grondregistratie en Land Informatie Systeem. Daarmee zouden alle onduidelijkheden zijn weggewerkt. Inmiddels loopt het onderzoek van de procureur-generaal nog, naar eventuele strafbare handelingen bij de uitgifte van percelen op het Sabakuproject.
Dit artikel verscheen in De Ware Tijd van vrijdag 12 april 2024.
In het inbelprogramma Negentig Seconden van Radio 10 op zaterdag 13 april 2024 werden Valerie Fris en Jason Pinas geinterviewd en konden de luisteraars reageren.